نقش برتر پارس ، معماری ، شهرسازی

 
 بررسی شهر و شهر نشینی در دوره پهلوی اول ، پاورپوینت
فهرست مطالب
پیش گفتار
1300-1320
عناصر تشکیل دهنده
تأثیر خیابان در بافت شهر
جایگاه عناصر شهری
الگوی تهران
نتیجه اجرای قانون بلدیه
تأثیر خیابان بر بازار
ساختار فضا در شهر( 1300_1320)
الگوی تغییرات
آشفتگی در مفهوم، سنّت گرایی و سنّت گریز
اقدامات رضا شاه پهلوی
نقشه شعاعی شهر همدان
نتیجه گیری
 
چکیده:
استقرار حکومت دیکتاتوری رضا خان در سالهای آغازین قرن 14 هجری شمسی سرآغاز عصری جدید در تاریخ ایران است ت.این عصر که با عناوین مختلفی چون«دوران تجددطلبی‏ توأم با شیفتگی»،عصر«سلطهء مدرنیسم»،دورهء«غرب ستائی»و مانند آن خوانده شده‏ است،سرمنشأ کلیه تحوّلات اقتصادی اجتماعی قرن حاضر تلقی می‏شده و پیدایش غالب‏ نهادهای نوین به این دوران بازمی‏گردد.شروع تحوّلات شهرسازی و شهرنشینی به مفهوم‏ جدید آن نیز تا حد زیادی مربوط به این روزگار است.و آنچه اکنون در این عرصه شاهدیم
بی‏تردید متأثر از رویدادهای این دوران مهمّ تاریخ سرزمینمان می‏باشد.مطالعهء تحوّلات‏ شهر در این دوران،حلقهء اتصال پژوهش دربارهء سیر تکامل شهر در ایران به‏شمار می‏آید در چنین دورانی است که به سرعت تلاش می‏شود تا جامهء سنّت از تن شهرها به‏در آید و لباس‏ تجدّد بر اندام آنها پوشانده شود.بنابراین برای آنکه بدانیم وضع موجود ما حاصل چه عوامل‏ تاریخی می‏باشد،لازم است تغییرات و دگرگونیهای این عهد را بشناسیم.یقینا این شناخت‏ کلید فهم آینده است لذا اهتمام بدان بس ضروری و بایسته است.اقتصاد ایران قبل از روی‏ کار آمدن رضا خان بر تولید زراعی استوار بود،روستاها بخش اعظم جمعیّت را در خود جای‏ داده و شهرها نیز مرکز تجارت و مقر سیاسی حکومت بودند.پیشه‏وران و صاحب صنایع‏ دستی نیز غالبا در شهر می‏زیستند امّا نقش تولیدی آنان در مقایسه با تولید بخش کشاورزی‏ که 80%از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‏دادند اندک می‏نمود1.
شهرها در آغاز دورهء بیست ساله تنها 28%از جمعیت کشور را دربر می‏گرفتند.با این‏ وجود تقریبا تمامی اقدامات و تحوّلات دوره رضا شاه در شهرها روی داد.در پایان این دوران‏ نسبت جمعیّت شهرنشین تنها 4/1%افزایش یافت و به 4/29%رسید2.
مهمّترین نقش اقتصادی شهر در این دوران،نقش تجاری آن بود.تمرکز و مبادله مازاد اقتصاد کشاورزی روستا وظیفه‏ای بود که تجار شهری آن را به انجام می‏رساندند.در عین حال نقش تجارت خارجی در شهر روزافزون بود بنابراین تجار شهری از یک طرف با روستا ارتباط داشتند و محصولات آنان را برای مصرف داخلی خریداری می‏کردند و از طرف‏ دیگر محصولات تجاری مانند پنبه،تریاک،تنباکو و خشکبار را به خارج صادر می‏کردند. البتّه قبل از این دوره نیز شهرها چنین نقشی را برعهده داشتند اما در این دوران گسترش‏ راههای مواصلاتی بین شهرها،استفاده از وسائل نقلیه موتوری،ایجاد راه‏آهن و بهبود راههای داخل شهرها باعث یکپارچگی بازار شهری و افزایش قدرت آن شد3.
امّا براستی چرا دستگاه رضا خانی باید توجه خویش را به شهرها که تنها 28%جمعیت‏ را دربر داشتند معطوف سازد؟چرا روستاها که اکثریت مردم را در خود جای داده بودند مورد بی‏توجهی واقع شدند؟آیا الگوی پیشرفتی که در ذهن صاحبان حکومت بود چنین امری‏ را ایجاد می‏کرد یا این‏که دلیل دیگری باعث توجه به نوسازی شهرها شده بود؟برای یافتن‏ پاسخ این سؤال قبل از هر چیز باید اندیشه حاکم بر زمان را بشناسیم.رضا خان که در ابتدای‏ سلطنت خود را فردی طرفدار سنّت نشان می‏داد و گاهی به همین منظور در مراسم عزاداری‏ سنّتی نیز شرکت می‏کرد پس از چندی نیّات تجدّدطلبانه خویش را آشکار کرد و با همفکری‏ و همدستی برخی از سیاستمداران،نویسندگان،متنفذین و ثروتمندان و نیز به مدد قدرت‏ دستگاه متمرکز اداری و با پشتیبانی کامل ارتش درصدد برآمد تا تغییرات فراوانی را که به‏ نظر وی برای پیشرفت و مدرن کردن جامع لازم بود،به اجرا درآورد.
هدف نهایی از این تغییرات چیزی نبود جز حذف سنتهایی که به‏نظر کهنه و پوسیده‏ می‏آمدند و جایگزینی آنهابا الگوهایی که بی‏هیچ تغییری از غرب وارد می‏شد.الگوهایی‏ که مدرن،حیات‏بخش و غیر قابل انعطاف تلقی می‏شدند.بنابراین مهمترین علّت توجّه به‏ شهرها این بود که مدرن نمائی بدون اصلاح چهرهء آنها غیر ممکن پنداشته می‏شد.از طرف‏ دیگر«گسترش و یکپارچه کردن بازار شهری»نیز از دلایل توجّه گروه حاکم به شهرها، محسوب می‏شد.اصلاح و گسترش راهها،تعریض معابر،جراحیهای کالبدی شهر و...سبب‏ یکپارچگی و هماهنگی بازار و تسهیل گردش کالا و سرمایه در این بازار که مهمّترین‏ کارکردش انتقال مازاد اقتصادی مناطق روستایی به خارج و وارد کردن مصنوعات خارجی‏ بود،گردید.بعلاوه تغییر کالبدی بازار زمینه را برای نمایش بهتر و جذابتر اجناس خارجی‏ آماده می‏کرد زیرا کالبد جدید متاع جدید و رفتار مصرفی نوین را می‏طلبید.
بنابراین می‏توان نیاز دستگاه حاکم به تجلّی کالبدی مقاصد تجدّدطلبانه و زمینه‏سازی‏ برای ادغام کامل اقتصاد ملی ایران در اقتصاد جهانی را مهمترین دلایل توجّه به شهرها در این دوره سرنوشت‏ساز حیات شهر ایرانی،دانست.